1) Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirme yöntemlerinden biri değildir?
A) HAZOP B) FMEA C) FTA D)HACCP
Açıklama: HACCP; Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis Critical Control Points) kavramının kısaltılmış halidir. HACCP, gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik olarak uygulanan bir sistemdir.
Cevap: D
2) Kimya endüstrisinde proses dizaynı ve proses işletme esnasında belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak tehlikelerin tanımlanmasına yardımcı olması amacıyla yaygın olarak kullanılan risk değerlendirme metodu aşağıdakilerden hangisidir?
A) HAZOP B) FMEA C) ETA D) FTA
Açıklama: HAZOP, kimya endüstrisi tarafından, bu sanayinin özel tehlike potansiyelleri dikkate alınarak geliştirilmiştir. Multidisipliner bir ekip tarafından, kaza odaklarının saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için uygulanır. Belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Çalışmaya katılanlara, belli bir yapıda sorular sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortaya çıkacağı sorulur.
Cevap: A
3)Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirme metotlarından hata ağacı analizini tanımlar?
A) Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.
B) Mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir.
C) Kapsamlı ve gevşek yapılandırılmış sorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır.
D) Olasılık ve şiddetin her bir sınıfı için 1’den 5’e kadar derecelendirildiği ve olasılık ve şiddet çarpımından oluşan bir matris sistemidir.
Açıklama: Hata ağacı analizi (FTA) kavramı, 1962 yılında Bell Telefon Laboratuarlarında Mınutemen kıtalararası balistik füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik değerlendirmesini gerçekleştirmek maksadıyla tasarlanmıştır. FTA, sistem hataları ile sistem ve sistem bileşenlerinin hatalarındaki özgül sakıncalı olaylar arasındaki bağlantıyı gösteren mantıksal diyagramlardan oluşmaktadır. Bu metot, tümdengelimli mantığa dayanan bir tekniktir. Sakıncalı olay, daha önceden tanımlanmış olay ile hataların nedensel ilişkileridir. FTA, bir işletmede yapılan işler ile ilgili kritik hataların veya ana hataların sebeplerinin ve potansiyel karşıt önlemlerinin şematik gösterimidir. Ayrıca, düzenleyici hareketleri veya problem azaltıcı hareketleri tanımlar. Bu metodun amacı, hataların gidiş yollarını, fiziksel ve insan kaynaklı hata olaylarına sebep olacak yolları tanımlamaktır. FTA, belirli bir hata olayı üzerine odaklanan analizci bir tekniktir. Daha sonra muhtemel alt olayları mantıksal bir diyagramla şematize eder. Grafik olarak insan ya da malzeme kaynaklı hasarların muhtemel kombinasyonlarını oluşturur. İhtimallerini ortaya çıkarabileceği önceden tahmin edilebilen istenmeyen hata olayını (en üst olay) grafik olarak gösterir. FTA, çok geniş kapsamlı olarak güvenlik ve risk analizinde kullanılır. FTA kalitatif bir teknik olarak bir hatayı alt bileşenlerine ayırarak onu irdelediği için kullanışlıdır. Bu şekilde sistemi oluşturan her bir parçanın modifiye edilmesi, çıkarılması ya da elde edilmesine olanak sağlar. FTA; tanımlamada, tasarımda, modifikasyonda, operasyonda, destekli kullanımda ya da bir boşaltım sisteminde kullanılabilir.
Cevap: A
4) Aşağıdakilerden hangisi çalışanların sağlığı açısından zararlı kimyasal etmenlerdendir?
A) Ultraviyole ışınlar
B) Cıva buharı
C) Yüksek düzeyde gürültü
D) Alçak basınç
Açıklama: Radyasyon, gürültü ve basınç fiziksel risk etmenlerinden olup, cıva buharı kimyasal risk etmenlerindendir.
Cevap: B
5) “Olmaması gereken tepe olay saptanıp, bu olaya neden olabilecek tüm faktörler analiz edilir.” Yukarıdaki cümle hangi risk analiz metodunu tarif eder?
A) Kinney Metodu B) Tehlike ve İşletilebilme Çalışması C) Hata Ağacı Analizi D) Olay Ağacı Analizi
Açıklama: Hata ağacı analizinde, olmaması istenen tepe olay saptanıp, bu olaya neden olabilecek tüm faktörler analiz edilir.
Cevap: C
6) Hata ağacı analizi aşağıdakilerden hangisi ile başlar?
A) Bilinenlerin toplanması B) Tepe olayı seçimi C) Ağacın inşası D) Sonuçların değerlendirilmesi
Açıklama: Hata ağacı analizinde, ağacı oluşturmak bir bina inşaatı gibi bir sanat eseridir. Başarı, analizi yapan kişinin yeteneklerine bağlıdır. Bu nedenle, nasıl kurulacağı hakkında evrensel ve açık tanımlama yapmak zordur. Olasılık uygulamaları aşağıda açıklanan çoğunlukla 4 ana aşamayı içerir; sistem tanımı, hata ağacı inşası, nitel değerlendirme ve niceliksel değerlendirme.
Hazırlık: Analizin yürütülmeden önce ön koşullarının belirlenmesi gereklidir. Hata ağacının inşaatı ayrıntılı analiz gerektirir ve geniş kapsamda varsayıma gerek duyulabilir. Bunlar, örneğin, çalışılan sistemin sınırlarına ve geçerli olacağı varsayılan operasyon durumlarına uygulanabilir. Aynı zamanda ne tür hatalar oluşabileceği ve analizden çıkarılması gerekenler hakkında varsayımlaryapılabilir.
Tepe olayın seçimi: İlk aşamada analiz edilecek istenmeyen olay seçilir. Eğer tepe olay kabaca belirlenmişse, muhtemelen birkaç farklı olaya bölünebilir. Daha sonra her durum için ayrı hata ağacı üretilebilir.
Bilinen sebeplerin birleştirilmesi: Hata ağacı oluştururken, mevcut hatalı durumlar ve hata olayları hakkındaki bilgi birikiminden yararlanılmalıdır. Ortaya çıkabilecek hataların başlangıç tetkiki analizin yürütülmesine olanak sağlar. Alternatif şekilde, sapmanın veya HAZOP analizi sonuçları kullanılabilir. Bu malzeme ağacın bir kısmının oluşturulmasında kullanılabilir. Bu basamaktan sonra, tepe olayın oluşmasında katkı yapabilecek hataların bir listesi elde edilmiş olur. Genel olarak, hata listesi tam değildir, fakat ağacın oluşturulmasında^ önemi hala büyüktür.
Hata ağacının inşası: Hata ağacının inşası tepe olay ile başlar. İlk basamak tepe olayın birden çok bağımsız yolla oluşup oluşmayacağına göz önüne alınmasıdır. Bu durumda, sistem veya kapısı ile bölünmelidir. Analiz aşağı yönde hareket ederek ve daha fazla temel neden arama ile devam eder. Bunların bazıları ön listeden elde edilebilir.
Gözden geçirme, ilave ve test: İnşa bir deneme yanılma sürecidir. İyi ve daha eksiksiz bir ağaca ilerleme aşama aşama olur. Ağacın tamam olarak kabul edileceğini kesin olarak bilmek zordur. Hataya neden verebilecek hiçbir önemli neden atlanmamalıdır. Ön listenin bütün noktaları kapsayıp kapsamadığını görmek için ilk kontrol yapılmalıdır. Sonuçların değerlendirilmesi: Tamamlanmış ağaç değerlendirilir ve kararlar verilir. Analizin amacına göre, bu aşama birkaç farklı basamak içerebilir.
Cevap: B
7)Aşağıdakilerden hangisi hata ağacı analizinin avantajlarındandır?
A) Genel bakış açısını kaybetmeden aynı anda tek hata üzerine odaklanmayı mümkün kılar.
B) Yüksek doğruluk imajı yaratır.
C) Uzmanlık ve eğitim gerektirir.
D) Oldukça ayrıntılı ve genelde de zaman alıcıdır.
Açıklama: Hata ağacı analizinin bazı avantajları şunlardır:
Karmaşık sistemlerde risklerin belirlenmesine yardım eder.
Genel bakış açısını kaybetmeden aynı anda tek hata üzerine odaklanmayı mümkün kılar.
Hataların nasıl ciddi sonuçlara neden olabileceği hakkında genel bakış açısı sağlar.
Analiz ile belirli yakınlığı olanlar ile sonuçları oldukça hızlı şekilde anlamak mümkündür.
Olasılık hesapları yapmak için birfırsat sağlar.
Cevap: A
8)Olay ağacı analizi ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Kaza öncesi ve kaza sonrası durumları gösterdiğinden sonuç analizinde kullanılan başlıca tekniktir.
B) Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır.
C) Olay ağacı analizi, başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren biryöntemdir.
D) Hata ağacı analizinden farklı olarak bu metodoloji tümdengelim mantığını kullanır.
Açıklama: Olay ağacı analizi (ETA), başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır. Daha sonra diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır. ETA, başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren biryöntemdir. Hata ağacı analizinden farklı olarak bu metodoloji tümevarımlı mantığı kullanır. Kaza öncesi ve kaza sonrası durumları gösterdiğinden sonuç analizinde kullanılan başlıca tekniktir. Diyagramın sol tarafı başlangıç olay ile bağlanır, sağ taraf fabrikadaki/işletmedeki hasar durumu ile bağlanır en üst ise sistemi tanımlar. Eğer sistem başarılı ise yol yukarı, başarısız ise aşağı doğru gider. Olay ağacı analizinde kullanılan mantık, hata ağacı analizinde kullanılan mantığın tersinedir. Bu metot; sürekli çalışan sistemlerde veya “standby” modunda olan sistemlerde kullanılabilir. Sisteme meydan okumaya karşı sistemin cevabının keşfi ve sistemin başarı/hata olasılık değerlendirmesinin yapılmasıdır.
Cevap: D
9)Yapı, tehlikelerin tanımlanması, risklere değer biçilmesi ve güvenlik ölçüsü önerisi olarak dört aşamadan oluşan risk analizi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Olay Ağacı Analizi B) İş Güvenliği Analizi C) Hata Ağacı Analizi D) Ön Tehlike Analizi
Açıklama: İş güvenliği analizi (JSA), kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirilen iş görevleri üzerinde yoğunlaşır. Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur. JSA, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler. İş güvenliği analizi olarak adlandırılan analiz dört aşamadan oluşur:
Yapı: İş güvenliği analizinin ilk aşaması görev adımlarının veya alt görevlerin numaralandırılarak ayrıntılı olarak analiz edilmesi ve bu adımları bozacak durumların, yapının belirlenmesi temel anlayışını içerir. Bu adım normal olarak işte çalışan ve denenen kişileri de içermelidir. Bundan başka normal standart iş prosedürlerinin yanında seyrek olarak üstlenilen sıra dışı görevlerde hesaba katılır.
Tehlikelerin tanımlanması: Sonraki aşamada ise alt görevler gözden geçirilir. Böylece alt görevleri bozabilecek tehlikelerin özellikleri daha kolay anlaşılabilir. Çeşitli sayıda sorular tehlikelerin tanımlanmasına yardımcı olmak amacıyla sorulabilir.
Hangi tip zarar gerçekleşebilir?
Zarar/tehlike için bir kontrol listesi hazırlanabilir mi?
Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma meydana çıkabilir mi?
Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?
Tehlikeli materyal, teçhizat, makine vb. içeriyor mu?
İş görevi zor mu?
Risklere değer biçilmesi: Tehlikelerin veya problemlerin her birinin tanımlamasından sonra şiddetin sonucuna göre, maruz kalabilecek kişi sayına ve meydana gelme olasılığına göre değer biçilir.
Güvenlik ölçüsü önerisi: Analizi için önerilen güvenlik ölçümünün büyük bir avantajı uygun kontrol ölçümünün oldukça kolay üretilebilmesidir. Bu aşamada yapılabilecek bir çaba da riskin azaltılması için o görevde tehlike/riske giden yol boyunca kâğıt üzerinde öneride bulunmaktır. Alışılagelmiş çalışma ve metotlara kullanışlı ise alternatif metotlar önerilir.
Cevap: b
10) İş güvenliği uzmanlarının eğitim süreleri teorik ve uygulamalı olarak kaç saatten az olamaz?
A) 140 B) 180 C)220 D) 240
Açıklama: İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliğin göre; Bakanlıkça belirlenecek eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden oluşur. Eğitim süreleri, teorik kısmı 180 saatten, uygulama kısmı 40 saatten ve toplamda 220 saatten az olamaz.
Cevap: C
11)Aşağıdakilerden hangisi tesisin son tasarım aşamasında ya da daha detaylı çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir?
A) Ön Tehlike Analizi B) Hata Türleri ve Etkileri Analizi C) Olay Ağacı Analizi D) Birincil Risk Analizi
Açıklama: Ön tehlike analizi (PHA) , tesisin son tasarım aşamasında ya da daha detaylı çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir. Bu metotta olası sakıncalı olaylar önce tanımlanır, daha sonra ayrı ayrı çözümlenir. Her bir sakıncalı olay veya tehlike, mümkün olan düzelmeler ve önleyici ölçümler formüle edilir. Bu metodolojiden çıkan sonuç, hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metotlarının uygulanmasının gerektiğini belirler. Tanımlanan tehlikeler, sıklık/sonuç diyagramının yardımı ile sıraya konur ve önlemleröncelik sırasına göre alınır. PHA, analistler tarafından erken tasarım aşamasında uygulanır, ancak tek başına yeterli bir analiz metodu değildir. Diğer metodolojilere başlangıç verisi olması aşamasında yararlıdır. Özellikle işyerinde tehlikeli maddeler bulunması ya da yüksek tehlike derecesi taşıyan proses veya sistem bulunduğu durumda birincil tehlike analizi aşamasında “Proses Endüstrileri İçin Güvenlik Ölçümleme Sisteminin Uygulanması” gerektiğine karar verilebilir.
Cevap: A
12) Neden-Sonuç analizi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bir risk analizi tekniğidir.
B) Hata ağacı analizi ile olay ağacı analizinin bir harmanıdır.
C) Analiz “en kötü durum” sonucuna göre hataların belirlenmesi ile sınırlandırılmıştır.
D) Analizinin amacı, olaylar arasındaki zinciri tanımlarken istenilmeyen sonuçların nelerden meydana geldiğini belirlemektir.
Açıklama: Neden-Sonuç analizi, nükleer enerji santrallerinin risk analizinde kullanılmak üzere Danimarka RISO Laboratuarlarında yaratılmış olup, diğer endüstrilerin sistemlerinin güvenlik düzeyinin belirlenmesi için de adapte edilmiştir. Neden-Sonuç analizi, hata ağacı analizi ile olay ağacı analizinin bir harmanıdır. Bu metodoloji, neden analizi ile sonuç analizini birleştirir ve bu nedenle de hem tümdengelimli hem de tümevarımlı bir analiz yöntemini kullanır. Neden-Sonuç analizinin amacı, olaylar arasındaki zinciri tanımlarken istenilmeyen sonuçların nelerden meydana geldiğini belirlemektir. Neden-Sonuç diyagramındaki çeşitli olayların olasılığı ile çeşitli sonuçların olasılıkları hesaplanabilir. Böylece sistemin risk düzeyi belirlenmiş olur. Neden-Sonuç analizi “en kötü durum” sonucuna göre hataların belirlenmesi ile sınırlandırılmamıştır, daha az tutucudur ve imkan dahilinde daha gerçekçidir. Son olayın tahmin edilmesine ihtiyaç yoktur. Çoklu yanlışların ve hataların var olduğu sistemlerin değerlendirilmesine olanak sağlar. Olayların zaman sıralaması dikkatle gözden geçirilir. Uygun sistem işlemlerinin sonuçlarının olasılığı farklı sayılarla belirlenebilir, kayıpların derecelendirmesi yapılabilir. O nedenle, kısmi başarıların veya hataların dereceleri belirlenebilir.
Cevap: C
13) ) Balık kılçığı diyagramı aşağıdaki risk değerlendirme metotlarından hangisinde kullanılır?
A) Neden-Sonuç Analizi B)Hata Ağacı Analizi C) Olay Ağacı Analizi D) Birincil Risk Analizi
Açıklama: Neden-Sonuç analizinde kullanılan balık kılçığı diyagramı, belirli bir problemin veya durumun olası nedenlerini belirlemek ve ortaya çıkarmak için kullanılır.
Cevap: A
14)Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirme metotlarından olursa ne olur analizini tanımlar?
A) Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.
B) Mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir.
C) Kapsamlı ve gevşekyapılandırılmışsorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır.
D) Olasılık ve şiddetin her bir sınıfı için 1’den 5’e kadar derecelendirildiği ve olasılık ve şiddet çarpımından oluşan bir matris sistemidir.
Açıklama: Olursa ne olur analizi, kapsamlı ve gevşek yapılandırılmış sorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır. Sorgulama sistem performans sorunları veya kazalarla sonuçlanabilecek potansiyel bozuklukları varsayar ve bu sorunlara karşı uygun önlemlersunar.
Sistematik, ama gevşek yapılandırılmış değerlendirme, konuyu kapsamlı olarak ele alan ve tavsiyelerde bulunan uzman bir ekibin görüşlerine dayanır.
Tipikolarak, farklı uzmanlıklardafarklı deneyimlere sahip ekiplerin birgrupoluşturarakçalışmasıylayürütülür.
Her sistem ve eyleme uygulanabilir.
Yüksek düzeyde veya ayrıntılı bir risk değerlendirme tekniği olarak kullanılır.
Potansiyel sorunların niteliksel tanımlarını, sorular ve yanıtlar biçiminde üretir ve sorunlardan kaçınma yollarını listeler.
Değerlendirmenin kalitesi, belgelerin kalitesine, takım liderinin birikimine ve takımın deneyimine bağlıdır.
Cevap: C
15) Aşağıda belirtilenlerden hangisi risk değerlendirmesinde hata türleri ve etkileri analizini ifade etmektedir?
A) FTA B)FMEA C) PRA D) HAZOP
Açıklama: Hata türleri ve etkileri analizi (FMEA), risk analizi çalışmalarında tercih edilen bir metottur. Bunun nedeni sistemin nasıl çalıştığının analiz edilebilmesi, yüksek tecrübe gerektirmemesi ve tüm sektörlerde kullanılabilme özelliğindendir. Klasik risk analizden farklı olarak “saptanabilirlik – farkedilebilirlik” faktörünün eklenmesi önemli bir farkıdır. FMEA, sistemde oluşabilecek hataları ve riskleri önceden tahmin edip, meydana geldiklerinde nasıl bir etki oluşturacaklarını öngören ve bunlar için iyileştirme çalışmaları yapan birtekniktir.
Cevap: B
16)Aşağıdakilerden hangisi FMEA risk değerlendirme metodunu tanımlar?
A) Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.
B) Mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir.
C) Kapsamlı ve gevşekyapılandırılmış sorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır.
D) Olasılık ve şiddetin her bir sınıfı için 1’den 5’e kadar derecelendirildiği ve olasılık ve şiddet çarpımından oluşan bir matris sistemidir.
Açıklama: FMEA, mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir. Her bir sistem bileşenindeki hatanın, sistemin toplam performansını nasıl etkilediğini saptar ve bu hataların giderilmesine dönük önlemleri geliştirir. Temel özellikleri şunlardır:
Bileşenlerin hata durumlarının değerlendirilmesine ve kapsamlı değerlendirmelere dayalı yüksek düzeyde yapılandırılmış sistematik bir yaklaşımdır. Sistem performans sorunlarına karşı uygun önlemler geliştirir.
Sistem düzeyinde veya bileşen düzeyinde risk değerlendirme tekniği olarak kullanılır.
Hertüriyi tanımlanmış sisteme uygulanabilir.
Sistem uzmanlarıyla yüz yüze görüşme veya alan çalışması biçiminde bireysel çalışmalarla yürütülebildiği gibi, farklı disiplinlerden oluşan bir ekip tarafından da yürütülebilir.
Potansiyel performans sorunlarının (hata durumları, nedenleri, sonuçları ve önlemleri) niteliksel tanımlarının yanı sıra, risk azaltıcı önlemleri de listeler.
Niceliksel hata sıklığı veya sonuç tahmini sağlayabilen bir tekniktir.
Cevap: B
17) Hata türleri ve etkileri analizinde zararların etkileri ve sonuçlarının belirlenmesinde kullanılan parametreler aşağıdakilerden hangileridir?
A) Olasılık-şiddet
B) Olasılık-fark edilebilirlik
C) Şiddet-fark edilebilirlik
D) Olasılık – şiddet – fark edilebilirlik
Açıklama: Hata türleri ve etkileri analizinde zararların etkileri ve sonuçlarının belirlenmesi, gerçekleşmesi olası durumların meydana getirdiği zararların işletme üzerindeki etkisinin belirlenmesidir.
RÖS = P (olasılık) x S (şiddet) x D (fark edilebilirlik)
RÖS: Risk öncelik sayısı
P: Her bir zarar modunun oluşma olasılık değeri
S: Zararın ne kadar önemli olduğunun değeri, şiddet, ciddiyet
D: Zarar meydana getirecek durumun keşfedilmesinin zorluk derecelendirilmesi
FMEA metodu yardımıyla olası zarar meydana getirecek durumlar önceden sezilerek önlemler geliştirilir ve böylece olası zararların artış olasılığı giderilir. Bu ölçülere göre analizler yapılır ve sonuçlar risk tablosuna kaydedilir. Sonuçta kritik sayılar ortaya çıkarılır ve kritik olayların meydana gelmeleri önlenmeye çalışılır. RÖS katsayısının en büyük değerinden başlanarak önlemlerin alınmasına başlanır, çünkü en büyük zararlar RÖS’nın en büyük değerlerine isabet etmektedir. FMEA metodu ile gerçekleştirilen bir çalışma çok yararlıdır, çünkü sistemin içindeki aksaklıkların neler olduğu ve sistemin çalışması hakkında bilgi sağlar. Analist, sistematik yaklaşımdan dolayı sistemin nasıl çalıştığını daha iyi anlama konusunda daha iyi bilgi sahibi olur.
Cevap: D
18) Aşağıdakilerden hangisi kanunların özelliklerinden biri değildir?
A) Yazılı olması B) Genel olması C) Sürekli olması D) Özel olması
Açıklama: Kanunlar; yazılı, genel ve sürekli olmalıdır.
Cevap: D
19) FMEA metodunda her bir potansiyel hata durumu için olası etkilerin çapının, oluşma yollarının, saptanma ve giderilme yollarının değerlendirildiği aşama aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sistemin veya eylemin analiz için parçalanması
B) Analizin konusu olan kazaların tanımlanması
C) Kazaya yol açabilecek potansiyel hata durumlarının değerlendirilmesi
D) Sistem elemanları için potansiyel hata durumlarının tanımlanması
Açıklama: FMEA analizi aşağıdaki aşamalardan oluşur:
İlgilenilen sisteminin veya eyleminin tanımlanması: Riskle ilgili hangi bilgiye gereksinim duyulduğu belirlenir ve açıkça tanımlanır.
Analizin konusu olan kazaların tanımlanması: Güvenlik sorunları, sistem hataları gibi analizin içerdiği sorunlar belirlenir.
Çalışmada kullanılacak FMEA türünün seçilmesi: Donanım yaklaşımı (aşağıdan yukarıya), işlevsel yaklaşım (yukarıdan aşağıya) veya ikisinin bileşimine kararverilir.
Sistemin veya eylemin analiz için parçalanması: Konu; konumlar, görevler veyaaltsistemlergibi, seçilen FMEA tekniğine uygun parçalara ayrılır.
Sistem elemanları için potansiyel hata durumlarının tanımlanması: Sistemdeki her bileşenin asıl işlevini yapamayacağı temel durumlar tanımlanır. Ne tür hataların kazaya yol açabileceğini belirlenir.
Kazaya yol açabilecek potansiyel hata durumlarının değerlendirilmesi: Her bir potansiyel hata durumu için;
Olası etkilerin çapı
Oluşma yolları
Saptanma ve giderilme yolları
Sonuçta oluşabilecek kazadan korunma önlemleri değerlendirilir.
(Gerekiyorsa) Niteliksel bir değerlendirmenin yapılması: Potansiyel olarak önemli hataların analizini olasılık, önem ve risk düzeyi bakımından genişletilir.
(Gerekiyorsa veya yararlıysa) Analizin başka bir çözünürlük düzeyine dönüştürülmesi: Yukarıdan aşağıya FMEA’lar için, analize daha alt düzeylerde (yani daha ayrıntılı) devam edilir. Aşağıdan yukarıya FMEA’larda, analize daha üst düzeyde (yani daha az ayrıntılı) devam edilir.
Sonuçların değerlendirmesi
Cevap: C
20) Üretime geçilmeden önce ürünlerin analizinde kullanılan hata türleri ve etkileri analizi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sistem FMEA B) Servis FMEA C) Tasarım FMEA D) Süreç FMEA
Açıklama: Hata türleri ve etkileri analizinin türleri şunlardır:
Sistem FMEA: Sistem ve bileşenlerinin tasarım aşamalarında analizi için kullanılır. Tasarımdan kaynaklanan sistemin fonksiyonları ile ilgili potansiyel hata türleri üzerine odaklanır.
Tasarım FMEA: Üretime geçilmeden önce ürünlerin analizinde kullanılır.
Süreç FMEA: İmalat ve montaj süreçlerinin analizinde kullanılır.
Servis FMEA: Servisin müşteriye ulaşmadan analiz edilmesi için kullanılır. Servis FMEA, sistem veya süreç eksikliklerinin sebep olduğu hata türleri üzerine odaklanır.
Cevap: C
21)Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirmesinde kullanılan fine-kinney metodunun parametrelerinden birisi değildir?
A) Olayın meydana gelme ihtimali
B) Zarar ya da hasarın şiddeti
C) Fark edilebilirlik
D) Tehlike maruz kalma sıklığı
Açıklama: Fine-kinney metodunda risk değeri şu şekilde hesaplanır;
Risk değeri = Olayın meydana gelme ihtimali x Tehlike maruz kalma sıklığı x Zarar ya da hasarın şiddeti
Cevap: C
22)Fine-kinney metoduna göre yapılan risk değerlendirmesinde risk değeri sonucu 360 bulunmuştur. Buna göre karar ve eylem aşağıdakilerden hangisi olmalıdır?
A) Esaslı risk – Kısa dönemde (birkaç ay içinde) iyileştirilmelidir.
B) Önemli risk – Uzun dönemde (yıl içinde) iyileştirilmelidir.
C) Olası risk – Gözetim altında uygulanmalıdır.
D) Tolerans gösterilemez risk – Hemen gerekli önlemler alınmalı ve/veya tesis, bina, çevrenin kapatılması düşünülmelidir.
Açıklama: Fine-kiney metodunda risk değerine göre karar ve eylemler şu şekilde olmalıdır:
Risk Değeri
Risk Değerlendirme Sonucu
400 < R
Tolerans gösterilemez risk – Hemen gerekli önlemler alınmalı ve/veya tesis, bina, çevrenin kapatılması düşünülmelidir.
200 < R < 400
Esaslı risk – Kısa dönemde (birkaç ay içinde) iyileştirilmelidir.
70 < R < 200
Önemli risk – Uzun dönemde (yıl içinde) iyileştirilmelidir.
20 < R < 70
Olası risk – Gözetim altında uygulanmalıdır.
R < 20
Önemsiz risk – Önlem öncelikli değildir.
Cevap: A
23)Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm/parça veya bir olay seçilip, seçilen konu ile ilgili olarak 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılan veya arşivlerin incelenmesi ile geçmiş kazaların meydana gelme nedenlerini belirlenmeye çalışılan ve tekrarlama şanslarının araştırıldığı uygulama yönteminin kullanıldığı risk değerlendirme metodu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Olursa Ne Olur Analizi B) L Tipi Matris Yöntemi C) Olay Ağacı Analizi D) X Tipi Matris Yöntemi
Açıklama: Çok Değişkenli X Tipi Matris diyagramları çok boyutlu düşünce yoluyla problemli konuların açığa kavuşturulmasına katkı sağlar. Matris diyagramları bir probleme veya olaya iştirak eden veya problem ya da olay üzerinde etkisi olan faktörlerin, parametrelerin tanımlanmasını ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesini sağlar. Matris diyagramının temel avantajı; her çift değişken arasındaki ilişkinin derecesini grafiksel olarak göstermesidir. Bu tip risk değerlendirmesi karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut olduğu yerlere veya olaylara uygulanabilir. Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir. 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç vardır. Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektirir. Daha önce meydana gelmiş bir kazanın veya buna bağlı bir olayın tekrarlanma olasılığı da değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda riskin giderilmesi için alınacak önlemlerin maliyet analizi de yapılarak, riskin maliyeti ile riski transfer etme imkânı var ise iki maliyet karşılaştırılarak kıyaslanır. Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm/parça veya bir olay seçilir, seçilen konu ile ilgili olarak 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılır veya arşivler incelenir, geçmiş kazaları ortaya getiren nedenler belirlenmeye çalışılır ve tekrarlama şansları araştırılır.
24) Risk değerlendirme metodolojilerinden olan L Tipi Matris için aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) İşletmelerde özellikle acil önlem alınması gerekli olan tehlikelerin tespitinin yapılabilmesi için kullanılmalıdır.
B) Öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi halinde sonucunun derecelendirilmesi ve ölçümü yapılır.
C) Orta düzeydeki risklerin skorları 15,16,20’dir.
D) Risk skoru, olasılık ve şiddetin çarpımından elde edilir.
Açıklama: L Tipi Matris; 5×5 matris diyagramını kullanarak özellikle neden-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu metot basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir. Ancak değişik prosesler içeren veya birbirinden çok farklı akım şemasına sahip işlerin hepsi için tek başına yeterli değildir ve analistin birikimine göre metodun başarı oranı değişir. Bu tür işletmelerde özellikle acil önlem alınması gerekli olan tehlikelerin tespitinin yapılabilmesi için kullanılmalıdır. Bu metot ile öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi halinde sonucunun derecelendirilmesi ve ölçümü yapılır. Risk değeri, olasılığın ve şiddetin bileşkesinden hesaplanır.
Risk: Olasılık x Şiddet
OLASILIK
OLASILIĞIN DERECELENDİRME BASAMAKLARI
ÇOK KÜÇÜK
Hemen hemen hiç
KÜÇÜK
Çok az (yılda bir kez), sadece anormal durumlarda
ORTA
Az (yılda bir kaç kez)
YÜKSEK
Sıklıkla (ayda bir)
ÇOK YÜKSEK
Çok sıklıkla (haftada bir, her gün), normal çalışma şartlarında
ŞİDDET
ŞİDDETİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI
ÇOK HAFİF
İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektirmeyen
HAFİF
İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi ilk yardım gerektiren
ORTA
Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerekir
CİDDİ
Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı
ÇOK CİDDİ
Ölüm, sürekli iş göremezlik
ŞİDDET
ÇOK HAFİF
HAFİF
ORTA DERECE
CİDDİ
ÇOK CİDDİ
(1) (2) (3) (4) (5)
ÇOK KÜÇÜK
ANLAMSIZ
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
(1) (1) (2) (3) (4) (5)
KÜÇÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
(2) (2) (4) (6) (8) (10)
ORTA DERECE
DÜŞÜK
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
YÜKSEK
(3) (3) (6) (9) (12) (15)
YÜKSEK
DÜŞÜK
ORTA
ORTA
YÜKSEK
YÜKSEK
(4) (4) (8) (12) (16) (20)
ÇOK YÜKSEK
DÜŞÜK
ORTA
YÜKSEK
YÜKSEK
TOLERE
(5) (5) (10) (15) (20)
EDİLEMEZ
SONUÇ
EYLEM
Katlanılamaz Riskler (25)
Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.
Önemli Riskler (15,16,20)
Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir.
Orta Düzeydeki Riskler (8, 9,10,12)
Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Bu faaliyetler yapılacak plana göre gerçekleştirilmelidir.
Katlanılabilir Riskler
(2,3,4, 5, 6)
Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir.
Önemsiz Riskler (1)
Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir.
Cevap: C
25) Aşağıdakilerden hangisi 5×5 risk değerlendirme metodunu tanımlar?
A) Tanımlanmış istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel ifadesidir.
B) Mekanik ve elektrik donanım sistemlerinin gözden geçirilmesine en uygun niteliksel yaklaşımlardan biridir.
C) Kapsamlı ve gevşek yapılandırılmış sorgulama kullanan bir beyin fırtınası yaklaşımıdır.
D) Olasılık ve şiddetin her bir sınıfı için îden 5’e kadar derecelendirildiği ve olasılık ve şiddet çarpımından oluşan bir matris sistemidir
Cevap: D
